Jan III
Johan Baptista van Uther - Jan III Waza (1582) - fot. wikipedia
| Urodzony | 20 grudnia 1537 |
| Zmarł | 17 listopada 1592 |
| Król Szwecji | 29 września 1568 - 17 listopada 1592 |
| Koronacja | 10 lipca1569 |
| Rodzice | Gustaw Waza i Małgorzata Leijonhufvud |
| Następca | Zygmunt |
Podpis Jana III Wazy
Jan przyszedł na świat 20 grudnia 1537 roku na zamku Stegeborg. W 1556 roku w wyniku podziału królestwa przez ojca Gustawa został księciem Finlandii. 4 października 1562 roku w Wilnie poślubił starszą od siebie o jedenaście lat Katarzynę Jagiellonkę - córkę króla polskiego Zygmunta Augusta. W roku następnym udzielił Zygmuntowi dużą pożyczkę, co nie spodobało się jego bratu królowi Erykowi. Popadający coraz bardziej w obłęd, który wszędzie dopatrywał się spisku, postanowił aresztować Jana za zdradę, a następnie skazał na karę śmierci. Wyroku nie wykonano, ponieważ Eryk zmienił zdanie i zdecydował się umieścić brata wraz z jego żoną na zamku Gripsholm. Został uwolniony w 1567 roku i zawarł z Erykiem porozumienie. W lipcu 1568 roku wraz z bratem Karolem wzniecił bunt i 17 września ich wojska stanęły przed bramami Sztokholmu. Eryk abdykował, a 30 września 1568 roku możnowładcy ogłosili królem Jana, co w styczniu roku następnego potwierdził riksdag. W 1570 roku zakończył wojnę z Danią, którą rozpoczął Eryk na kongresie w Szczecinie. Szwecja musiała zapłacić Duńczykom odszkodowanie w wysokości 150 000 riksdalerów za zwrot twierdzy Älvsborg. Dodatkowo potwierdzono rozwiązanie unii kalamrskiej, a król Danii Fryderyk II zrzekł się pretensji do korony szwedzkiej.
Jan przyszedł na świat 20 grudnia 1537 roku na zamku Stegeborg. W 1556 roku w wyniku podziału królestwa przez ojca Gustawa został księciem Finlandii. 4 października 1562 roku w Wilnie poślubił starszą od siebie o jedenaście lat Katarzynę Jagiellonkę - córkę króla polskiego Zygmunta Augusta. W roku następnym udzielił Zygmuntowi dużą pożyczkę, co nie spodobało się jego bratu królowi Erykowi. Popadający coraz bardziej w obłęd, który wszędzie dopatrywał się spisku, postanowił aresztować Jana za zdradę, a następnie skazał na karę śmierci. Wyroku nie wykonano, ponieważ Eryk zmienił zdanie i zdecydował się umieścić brata wraz z jego żoną na zamku Gripsholm. Został uwolniony w 1567 roku i zawarł z Erykiem porozumienie. W lipcu 1568 roku wraz z bratem Karolem wzniecił bunt i 17 września ich wojska stanęły przed bramami Sztokholmu. Eryk abdykował, a 30 września 1568 roku możnowładcy ogłosili królem Jana, co w styczniu roku następnego potwierdził riksdag. W 1570 roku zakończył wojnę z Danią, którą rozpoczął Eryk na kongresie w Szczecinie. Szwecja musiała zapłacić Duńczykom odszkodowanie w wysokości 150 000 riksdalerów za zwrot twierdzy Älvsborg. Dodatkowo potwierdzono rozwiązanie unii kalamrskiej, a król Danii Fryderyk II zrzekł się pretensji do korony szwedzkiej.
Józef Simmler - Jan III Waza, Katarzyna Jagiellonka i ich syn Zygmunt w więzieniu na zamku Gripsholm - fot. histmag.org
Po śmierci Zygmunta Augusta brał udział w elekcji na tron Rzeczpospolitej w 1573 roku. Po ucieczce Henryka Walezego, postanowił kandydować drugi raz w 1575 roku, lecz bez skutku. W 1587 roku po śmierci Stefana Batorego zgodził się na elekcję swojego syna Zygmunta.
W latach 1572-1583 prowadził wojnę z Rosją zdobywając m. in. Narwę. Już wcześniej miał styczność z carem Iwanem Groźnym, gdy bronił przed nim księstwa Finlandii. W działania wojenne chciał wplątać również Rzeczpospolitą, jednak ta nie wykazywała zainteresowania. Zwiedziony Jan próbował ściągnąć do Szwecji swojego syna ale jego decyzję zablokowała Rada Królestwa. W efekcie jej członkowie popadli w niełaskę króla. Poddani zmęczeni ciągłą wojną i podatkami mieli już dość wojny. Chcąc złamać arystokrację zawarł przymierze z bratem Karolem Sudermańskim. Pod koniec życia, będąc ciężko chorym, Jan postanowił zwrócić jej urzędy pod warunkiem, że po jego śmierci nie dopuszczą Karola do władzy.
Jan III Waza - portret z XVI wieku - fot. histmag.org
Jan interesował się historią, teologią i sztuką. Znał kilka języków obcych, wychowany przez katoliczki próbował doprowadzić do zbliżenia pomiędzy luteranizmem a katolicyzmem. Wydał Czerwoną Księgę, która wprowadzała elementy katolickie do liturgii szwedzkiej. Jego zabiegi nie znalazły uznania.
Grób Jana III w katedrze w Uppsali - fot. wikipedia